Eğitimde başarıyı şekillendiren en önemli unsurlardan biri, okul yöneticileri, öğretmenler ve öğrencilerin karar alma süreçlerinde etkin rol üstlenmesidir. Yöneticilerin, birlikte çalıştıkları öğretmen ve öğrencilerin görüşlerine değer vermesi, hem aidiyet duygusunu hem de öz saygıyı pekiştirir. Ne var ki, Türkiye’deki okulların çoğunda bu demokratik anlayışa dayalı tabloya rastlamak kolay değildir.
Okulun bel kemiği olan öğretmenlerin, kendilerini ve öğrencilerini doğrudan etkileyen kararlarda söz sahibi olması, mesleki doyum açısından kritik bir ihtiyaçtır. Sürece dâhil edilen öğretmen, yalnızca işine değil, kurumuna da daha güçlü bağlarla bağlanır. Ancak pek çok okulda öğretmenler, karar mekanizmalarının dışında bırakılmakta, bu da onların değer görmediğini hissetmesine yol açmaktadır.
Bu durumun arkasında, bazı yöneticilerin öğretmenler arasında taraflı tutumlar sergilemesi ya da katılımcı bir okul kültürünü inşa etmekten uzak kalması gibi nedenler öne çıkmaktadır. Demokratik bir iklimin gelişmediği kurumlarda, öğretmenlerin motivasyon kaybı ve verimlilik düşüşü kaçınılmaz hale gelir.
Benzer bir tablo öğrenciler için de geçerlidir. Ders işlenişinde, sınıf kurallarında ya da günlük okul yaşamında öğrencilere fikirlerini ifade etme fırsatı verilmesi, onların kendilerini güvende hissetmesini ve sorumluluk duygularını güçlendirmesini sağlar. Öğrenciyi merkeze alan bu yaklaşım, öğrenme sürecini daha etkili ve kalıcı hale getirir.
Buna rağmen, öğrenci katılımı önünde ciddi engeller bulunmaktadır. Büyük şehirlerde sıkça görülen kalabalık sınıflar, her bireye söz hakkı verilmesini güçleştirirken; ağır iş yükü ve stres altında çalışan öğretmenler de zaman zaman bu süreci destekleyecek enerjiyi kendilerinde bulamayabilir.
Katılım eksikliği yalnızca okulla sınırlı değildir; aile ortamı da bu süreci derinden etkiler. Geleneksel ve otoriter aile yapılarında, çocukların kendi yaşamlarıyla ilgili kararlara katılımı çoğu zaman engellenir. Ebeveynlerin düşük eğitim düzeyi, iletişim yetersizlikleri ya da aile içi şiddet gibi olumsuz faktörler, çocukların kendini ifade etmesini ve özgüven geliştirmesini zorlaştırmaktadır.