Hangi haller mobbing sayılır? Mobbing'e maruz kalanlar nasıl bir yol izlemeli?

Hangi haller mobbing sayılır? Mobbing'e maruz kalanlar nasıl bir yol izlemeli?

Hangi haller mobbing sayılır? Mobbing'e maruz kalanlar nasıl bir yol izlemeli?

Mobbing kelimesi son zamanlarda işçiler arasında çok yaygın bir şekilde kullanılmaya ve duyulmaya başlandı. Mobbing işyerlerinde sıkça karşılaşılan bir durum olmakla birlikte tepki gösterilen bir durum olmadığı için çok fazla duyulmamaktaydı.

Mobbing sonucu çalışma ortamında bir gerginlik oluşmakta ve bunun sonucunda verimsiz bir çalışma ortamı oluşmaktadır. Çalışma ortamının huzurunu bozan ve çalışanları olumsuz yönde etkileyen mobbing, bir işyerinde çalışanların veya işverenin başka kişi veya kişileri rahatsız edici derecede aşağıladıkları, rencide ettikleri ,söz ve davranışlarla taciz ettikleri; kısaca diğer kişilere karşı psikolojik şiddet uyguladıkları bir süreçtir.

Peki mobbingin tam olarak karşılığı nedir?

MOBBİNG NEDİR?

Mobbing (psikolojik şiddet) TDK’ daki karşılığıyla bezdiri, İşçilerin İşverenleri tarafından yaptıkları iş hakkında uğradıkları zorbalık olarak tanımlanabilir.

Mobbing bir grup ya da kişinin diğer çalışanlara karşı yaptığı ‘psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz, aşağılama, tehdit’ şekliyle belirli bir kişinin hedef alınıp, çalışmalarını düzenli bir biçimde engelleyip huzursuz olmasına yol açarak yıldırma, dışlama, çalışmaları olarak da tanımlanabilmektedir. Çalışanların iş yerlerinde yaşadıkları her sorun mobbing tanımının kapsamına girmemektedir. Kişinin kendisine mobbing uygulandığını öne sürebilmesi için bazı unsurların olayda mevcut olması gerekmektedir. Gerekli unsurları şu şekilde sayabiliriz:

  • Yıldırma, zorbalık etme ve işten uzaklaştırma amacında olmalıdır.
  • Kişinin uğradığı mobbingin iş yerinde gerçekleşmesi gerekmektedir..
  • İşverenler tarafından çalışanlarına uygulanabileceği gibi, çalışanlar da işverenlerine mobbing uygulanabilir ya da aynı konumdaki kişiler de birbirlerine mobbing eylemini uygulayabilirler.
  • Kişiye yapılan mobbing gizli veya açık olabilir
  • Mobbing planlı bir şekilde gerçekleştirmelidir..
  • Düzenli aralıklarla tekrarlanmalıdır.
  • Bilerek ve isteyerek yapılmalıdır.
  • Mobbinge maruz kalan kinin kişiliğinde, mesleki durumunda ya da sağlığında bir zarar meydana gelmelidir..

Çalışanların işyerlerinde yaşadığı her olumsuz durum mobbing olarak algılanmamaktadır. Yukarıdaki unsurlardan bazıları olayda mevcut olsa dahi yaşanan durum mobbing olarak tanımlanamayabilir.

  • Yaşanan olay tek seferlik olmuşsa ya da olay birden çok kez yaşansa bile işyerindeki strese bağlı olarak ya da iş yoğunluğu sebebi sonucu süreklilik arz etmeyen olumsuz davranış,zorbalık, tartışma ve çekişmeler.
  • Farklı hukuki özellik ve sonuçlar içerdiğinden fiziksel şiddet, cinsel taciz ve/veya hakaret niteliğindeki davranışlar,
  • İş yerlerinde yaşanan bazı psikolojik davranışlar diğer olumsuz davranışlarla karşılaştırılabilmektedir. Ancak bunlar mobbinge, psikolojik taciz kapsamına girmemektedir.

MOBBİNG HEDEFLERİ KİMLERDİR?

Genellikle en yaratıcı ve işinde en başarılı olan yetenekli ve etkin kişilerdir. Bu kişilerin daha çok mobbinge maruz kalmalarının sebebi diğer çalışanların bu kişiyi işyerinde kendi pozisyonuna tehdit olarak algılamalarıdır.

Denetim otoriteleri mobbing için önemli bir hedeftir. Bunun sebebi denetim otoritelerinin çalışanların yaptıkları işleri kontrol etmeleri ve yanlışları varsa yaptıkları işi tekrardan yapmalarını söylemeleridir. Bu sebeple çalışanlar kendi aralarında plan ve işbirliği yaparak bu otorite grubunu zayıflatmaya, işten uzaklaştırmayı hedeflerler. Kadınlar, genç işçiler ve yaşlı çalışanların hedef gösterilme riski daha yüksektir. Sosyal hizmet, sağlık ve eğitim gibi çalışma sektörlerinde mobbing oranları diğer çalışma sektörlerine göre daha yüksektir.

MOBBİNGE UĞRADIĞIMIZI NASIL ANLARIZ?

Kişinin mobbinge maruz kalıp kalmadığını anlayabilmesi için kendine işyeriyle ve işiyle ilgili bazı soruları sorması gerekmektedir. Eğer soruların cevabında ya da günlük hayatında aşağıdaki sorunlardan herhangi biriyle karşılaşıyorsa kişi işyerinde mobbinge maruz kaldığından bahsedebilmektedir.

  • İşyerinde kendisine yapılan baskı, zorbalık vb hareketler sonucu mesleğinde yeterliliğinin sorguluyorsa,
  • Kişiye kendsinin işinin dışında mesleki yeterliliğinden başka daha ağır görevler ve sorumluluklar verilerek başarısız olması için çaba sarfediliyorsa,
  • İşyerinde kişi yokmuş gibi davranılıyorsa, yaptığı işler görmezden geliniyorsa
  • Kişi işverenleri ya da çalışma arkadaşları tarafından aşağılanıyorsa, psikolojik baskıya maruz kalıyorsa ve bunların sonucu olarak mutsuzluk ,öfke, utanç, korku, özgüvensizlik gibi duyguları günlük yaşantısında hissediyorsa
  • Kişi diğer çalışanlar tarafından işten çıkarılma ya da başka bir konudan tehdit ediliyorsa
  • Kişi çalışma arkadaşlarından veya işverenleri tarafından işten uzaklaştırılmaya, bezdirilmeye yönelik davranışlarla karşılaşıyorsa
  • İşyerinde herkesin içinde bilerek ve isteyerek küçük düşürülmeye çalışılıyorsa
  • Kişi hakkında yalan dedikodular çıkartılıp, bilerek iftira atılıyorsa
  • İş yerinde patronu kendisine taşkın hareketlerde ,küfür etme, masaya vurma, hakaret etme gibi davranışlar sergiliyorsa

İş hayatında mobbinge uğramaktadır.

Tüm bu davranışlar sonucunda kişi mesleki anlamda yetersiz hisseder, günlük yaşantısında psikoloji bozulur, özgüvensizlik, korku, endişe ve toplum içinde kendini küçük düşmüş hisseder.

MOBBING TÜRLERİ NELERDİR?

Genel olarak mobbing üç kategoriye ayrılmaktadır;

  1. Dikey Mobbing: Mobbing uygulayan kişi işveren, yönetici ya da üst konumda ise dikey mobbing söz konusudur. Genellikle en çok rastlanılan mobbing türü olarak bilinmektedir.
  2. Dolaylı Mobbing: Astın üstüne yapmış olduğu mobbing türüne dolaylı mobbing denmektedir. Bu mobbing türünde işçiler işverenlerinin ve yöneticilerinin kendilerinden yerine getirmesini talep ettikleri işleri yapmayarak ya da kendisinden yapılması istenen işi yapmamak için üstünü ondan daha da üst kimselere şikayet ederek üstlerini zor durumda bırakmaya çalışmaktadırlar. Örnekleri mevcut olsa da çok sık kaşılaşılan bir mobbing türü değildir.
  3. Yatay Mobbing: Aynı kıdemde bulunan işçilerin birbirlerine uyguladığı mobbingler bu türe girmektedir. Bu tür davranışlar, aynı konumda ve eşit şartlarda bulunan işçilerin birbirlerini çekememesi sonucu aralarında rekabet olan kişiler arasında meydana gelmektedir.

MOBBİNGE NELER GİRER?

  • Konuşurken sözün kesilmesi,
  • İşçinin işini yapmasın engel olma,
  • İşçinin işten ayrılmasına ve uzaklaşmasına yönelik davranışlar,
  • Lakap takma, cinsel tacizde bulunma
  • Sözlü ya da yazılı tehdit etme
  • Kaba ve kötü sözlerle kişiyi rencide etme
  • İşçinin bulunduğu konumu küçümseyerek sürekli eleştiride bulunmak,
  • İşçinin göreviyle alakasız görevler verilmesi,
  • İşçinin çalışma verimliliğini etkilemek adına motivasyonunu düşürmeye yönelik davranışlar,
  • Konuşurken sözünün kesilmesi,
  • Zorbalık

Ve buna benzer işçiye yapılan fiziksel ve psikolojik baskılar mobbing kapsamına girmektedir.

22. Hukuk Dairesi 2017/9918 E. , 2018/6568 K.

Mobbingin meydana gelebilmesi için bir işçinin hedef alınarak, uzun bir süre ve belli aralıklarla sistematik biçimde tekrarlanan, mağdurun karşı koymasına rağmen yapılan aşağılayıcı, küçük düşürücü ve psikolojik olarak acı veren, işteki performansı engelleyen veyahut olumsuz bir çalışma ortamına sebep olan tehdit, şiddet, aşağılama, hakaret, ayrımcılık, ağır eleştiri, taciz ve çalışma şartlarını ağırlaştırma gibi eylem, tutum ve davranışların uygulanması gerekir. Uluslararası Çalışma Örgütü’ne göre de mobbing; “bir veya bir grup işçiyi sabote etmek için yapılan, zalimce, kötü niyetli, intikamcı, aşağılayıcı ve eleştirici tavırlarla kendini gösteren davranış biçimi” şeklinde tanımlanmaktadır.
Mobbingde, hedef alınan kişinin şerefine, kişiliğine, karakterine, inancına, değerlerine, yeteneklerine, tecrübelerine, birikimlerine, düşüncelerine, etnik kökenine, yaşam biçimine, kültür ve benzeri yönlerine topluca bir saldırı söz konusudur. Bu saldırı, dedikodu ve söylenti çıkarma, iftira atma, toplum önünde küçük düşürme, hafife alma, karalama, kötüleme ve yok sayma gibi kişiyi zihinsel, ruhsal, fiziksel ve bedensel olarak etkileyebilecek eylemlerle yapılmaktadır.

MOBBİNG'İN AMACI NEDİR?

Mobbing uygulanmasının temel amacı kişinin işinden istifa etmesini sağlamak, işinden uzaklaştırmak, bezdirmek ya da kişinin çalıştığı zamanlarda verimini düşürmek gibi sebeplerdir. Bazen işverenler işçiyi doğrudan işten çıkartmak yerine tazminat ödememek için mobbing yoluna başvurarak kişiyi işinden bezdirmeye, uzaklaştırmaya ve kendi rızalarıyla işten ayrılmalarına sebep olmak için bu yola başvurmaktadırlar.

İŞ YERİNDE MOBBİNGE MARUZ KALAN KİŞİNİN YAPMASI GEREKENLER NELERDİR?

Mobbingin varlığının kanıtlanması yaşanan olayın özelliğine ve şartlarına göre değişkenlik göstermektedir. Kişi iş yerinde kendisine mobbing uygulandığını fark ederse aşağıda belirtilen yolları izlemeledir:

  1. Şirket yöneticileri tarafından atılan E-mail, SMS, Whatsapp konuşmaları da mobbing ispatında kullanılabilir. Mesai saatleri dışında olan geç saatlerde bu yollar ile iletişime geçilmesi de psikolojik zorbalık olarak nitelendirilebilmektedir. Bu görüşmelerin kaytlarının dökümleri, mesajların ekran görüntüleri delil olarak sayılmaktadır.
  2. İş yerinde kendisine yapılan zorbalığı, küçük düşürücü nitelikteki davranışları ve buna benzer psikolojik zorbalıkların yazışmaları varsa kaydetmelidir ve silmemelidir.
  3. Mobbing sonucu kişinin psikolojik olarak rahatsızlıkları meydana gelmektedir ve bunun sonucu olarak kişi birtakım psikolojik ilaçlar kullanmaktadırlar. Eğer böyle bir durum varsa ilaçların reçetesi de delil olarak sayılabilmektedir.
  4. Mobbinge uğradığını fark etmesiyle birlikte hemen delil oluşturması için gün gün kendisine yapılan davranışları doğru bir şekilde yazılı hale getirmelidir. Eğer yaşadığı olaylara şahit olan kişiler varsa bu kişileri de mutlaka yazmalıdır.
  5. Sosyal medyada kişinin aleyhine yapılan yorumlarda mobbing kapsamına girmektedir.

İşyerinde yapılan psikolojik baskı, sözlü sataşmalar, görev kapsamı dışındaki emirler mobbing taşıyan görüşmeler ses kaydına alınabilir. Başka yolla ispatı mümkün olmayan bir konuşmanın, ses kaydı altına alınması hukuka aykırı olarak görülmemektedir.

TCK m.132 maddesinde: ‘’Kişiler arasındaki aleni olmayan konuşmaları, taraflardan herhangi birinin rızası olmaksızın bir aletle dinleyen veya bunları bir ses alma cihazı ile kaydeden kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.’’ Hükmü yer almaktadır.

Fakat Yargıtay kararlarına göre bu kanun hükmüne istisna geldiği görülmektedir.

12. Ceza Dairesi 2019/2121 E. , 2019/5170 K.

Ancak, kişinin, bir daha kanıt elde etme olanağının bulunmadığı ve yetkili makamlara başvurma imkanının olmadığı ani gelişen durumlarda, örneğin; kendisine karşı işlenmekte olan (cinsel saldırı, hakaret, tehdit, iftira veya şantaj gibi) bir suç söz konusu olduğunda ya da kendisine veya aile birliğine yönelen, onurunu zedeleyen, haksız bir saldırıyı önlemek için, kaybolma olasılığı bulunan kanıtların kaybolmasını engelleyip, yetkili makamlara sunarak güvence altına almak amacıyla, saldırıyı gerçekleştiren tarafın bilgisi ve rızası dışında, özel hayata ait bilgileri okuma, konuşma ve haberleşme içeriklerini veya özel hayata ilişkin ses ve görüntüleri dinleme, izleme ya da kaydetme, kişisel verileri kaydetme, ele geçirme ve yayma eylemlerinin hukuka aykırı olduğunu kabul etmek mümkün olmadığı gibi, esasen bu hallerde kişinin hukuka aykırı hareket ettiği bilinciyle davrandığından da söz edilemez.

İşçi işveren tarafından hakarete ve iftiraya uğradığı anda başka bir şekilde bu olayları kaydedemiyorsa olayı gizlice ses kaydına alması Yargıtay kararına göre suç teşkil etmemektedir. Gizli şekilde alınan ses kayıtlarını delil olarak kabul etmiştir.

MOBBING’E İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER NELER?

Türk hukukunda mobbing kavramına karşılık direkt bir kanun, mevzuat düzenlenmemiştir. Bu sebeple İş Kanunu, Medeni Kanun, Yeni Borçlar Kanunu ve Türk Ceza Kanunu’nun genel ve konuyla ilgili düzenlemelerin dikkate alınması gerekmektedir.

MOBBING’E MARUZ KALANLAR NEREYE BAŞVURABİLİR?

Mobbing’e maruz kalanlar

  • Kamu Denetçiliği Kurumu,
  • Alo 170,
  • Anayasa Mahkemesi,
  • Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
  • İl, İlçe İnsan Hakları Kurulları’na
  • TBMM,
  • Cumhurbaşkanlık İletişim Merkezi (CİMER),
  • Kamu Görevlileri Etik Kurulu,
  • Türkiye İnsan Hakları Kurumu’na

başvurabilirler.

Kaynak:ekinlaw.com

HABERE YORUM KAT
UYARI:

Yorum yazarak topluluk şartlarımızı kabul etmiş bulunuyor ve tüm sorumluluğu üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Ogretmenlericin.com İnternet Sitesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.